Het in stand houden en onderhouden van een kerkgebouw vraagt veel energie, tijd en geld. Geen wonder dat met het afnemen van het aantal kerkgangers, soms ook het bewaren van het gebouw een punt van zorg wordt. Het aartsbisdom Utrecht voorziet dat niet alle kerkgebouwen tot in lengte van jaren bewaard kunnen blijven. Op het ogenblik wordt in het aartsbisdom Utrecht gemiddeld één kerkgebouw per jaar gesloten. Het beleid is echter, parochies te helpen indien mogelijk het kerkgebouw in stand te houden. En dan niet alleen als stenen huis met goede fundamenten, muren en een niet lekkend dak, maar als een plaats van betekenis, als levendig gebouw dat een functie vervult in zijn leefomgeving. Een optimaal gebruikt kerkgebouw staat sterk voor de toekomst!

Met deze notitie wil het aartsbisdom Utrecht parochiebestuurders helpen nadenken over het kerkgebouw. Hoe geeft u uw gebouw toekomst? Hoe kunt u het gebouw creatief betrekken in de pastorale en missionaire opdracht van de gemeenschap?

Bijbelse gelijkenis

Het gebouw is een erfstuk, een kapitaal bezit. Wij hebben het gekregen van de generaties voor ons en we beheren het met het oog op de generaties hierna. Daarin lijken wij op de dienaren uit de gelijkenis van de talenten in Matteüs 25,14-30 : de heer geeft hun een kapitaal in beheer, waarmee ze naar eigen inzicht mogen handelen. Daarna vertrekt hij naar het buitenland. Bij zijn terugkeer vraagt hij wat ze ervan gemaakt hebben. Degenen die iets hebben aangedurfd met het bezit, worden geprezen. De ene die uit pure voorzichtigheid het kapitaal heeft verborgen en het netjes teruggeeft, wordt weggestuurd. Liever handelen en risico’s nemen, dan niets ondernemen, is de les.

Geen kerkelijke belemmeringen

Wat zegt de Codex, het kerkelijk wetboek, over het omgaan met kerkgebouwen? Over het openstellen van kerkgebouwen gedurende de dag staat in de Codex niets geschreven. De Codex heeft het alleen over de vieringen die in het gebouw plaatsvinden. Onder ‘kerk’ wordt verstaan: een gewijd gebouw bestemd voor de goddelijke eredienst, waartoe de gelovigen recht van toegang hebben om de goddelijke eredienst voornamelijk openbaar uit te oefenen (canon 1214) en Tijdens de heilige vieringen dient de toegang tot de kerk vrij en kosteloos te zijn (canon 1221). Niets staat ons in de weg eredienst in de brede zin te verstaan. Eredienst opent de geestelijke ruimte waarin God en zijn volk elkaar kunnen raken. Deze Godsontmoeting hoeft zich niet te beperken tot de liturgische vieringen, maar betreft het hele leven van gelovige mensen op zoek naar God. Op deze zoektocht kan het kerkgebouw de ruimte bieden voor mensen die daaraan behoefte hebben.

Het woord 'kerk' is afgeleid van het Griekse 'kuriakè'. Dat betekent (huis) 'van de Heer'. Een ander Grieks woord dat vaak met 'kerk' vertaald wordt is 'ekklesia'. Dit betekent 'samengeroepen gemeenschap'.