Als we samen op weg gaan, kan dat ook gevolgen hebben voor onze kerkgebouwen. Deze kerkgebouwen zijn gebouwd voor het parochiemodel, dat aan het verdwijnen is. We hadden grote kerkgebouwen nodig om de vele kerkgangers te herbergen. Naast de kerk stond een grote pastorie, een waardig onderkomen voor de pastoor en zijn kapelaan(s). In het kerkgebouw lag het centrum in het priesterkoor met bet hoofdaltaar, de plaats van het Allerheiligste. Het priesterkoor mocht alleen betreden worden door de priester, de koster en de misdienaars. In de vorige eeuw is er een liturgische beweging ontstaan, die actieve deelname van alle gelovigen in de liturgie wilde stimuleren. In deze lijn heeft het Tweede Vaticaans Concilie gesteld dat heel de gemeenschap liturgie viert. Niet alleen de priester en de misdienaars, maar heel de gemeenschap viert de Eucharistie.

In de jaren na het Concilie zijn de kerkgebouwen aangepast aan deze nieuwe ontwikkeling. De afstand tUssen priesterkoor en het schip van de kerk werd kleiner gemaakt en het altaar werd omgekeerd, zodat priester en volk op elkaar gericht werden. Het priesterkoor werd het liturgisch centrum, waar naast priester en misdienaars ook plaats is voor acolieten, lectoren, cantor en koor. Vrijwel alle kerkgebouwen van ons bisdom zijn aangepast aan de eisen van deze liturgische vernieuwing. De St. Jozefkerk te Achterveld behoort tot de laatste, maar zeker niet tot de minste. De verbouwing is bijzonder goed geslaagd en doet ook de stijl van het gebouw nag beter uitkomen.

Door de vermindering van het aantal kerkgangers zijn veel kerkgebouwen te groot geworden. Tegelijk kreeg men meer behoefte aan kleinere ruimtes voor de vele werkgroepen van vrijwilligers, voor het pastoraal team, voor de vergaderingen en voor een secretariaat. In veel parochies is in de afgelopen jaren de pastorie geheel of gedeeltelijk omgebouwd tot parochiecentrum. Dat zien we bijvoorbeeld in Achterveld: de pastorie is afgebroken en in plaats daarvan staat er nu een parochiecentrum met veel mogelijkheden.

In de Henricusparochie te Amersfoort heeft men de oplossing gezocht in de verbouwing van het kerkgebouw. Een gedeelte is de liturgische ruimte voor de vieringen. De rest van het gebouw is verbouwd tot verhuur aan andere wijkvoorzieningen. Tegelijk werden in pastorie en kerkgebouw kleine ruimtes gereserveerd voor het parochiecentrum.

Voor het parochiepastoraat op weg naar 2010 kunnen we verwachten dat er meer oplossingen gezocht moeten worden als in de Henricusparochie. Nu stond de Henricusparochie alleen met de vraag hoe tot een goede aanpassing te komen. In de toekomst kan deze vraag bekeken worden binnen een groter parochieverband. De vraag is dan niet meer: moet ons gebouw weg of aangepast worden? Maar de vraag wordt: welke van onze kerkgebouwen moeten verdwijnen of aangepast worden?

In elk parochieverband zullen er grote kerkgebouwen moeten zijn om vieringen met grote aantallen kerkgangers mogelijk te maken. Bovendien betreft het veelal monumentale gebouwen die ook kunnen dienen voor veel andere pastorale activiteiten voor voorbijgangers. In Duitsland spreekt men van passantenpastoraat. Naast de grote kerkgebouwen zullen er in een parochieverband veel kleinere centra nodig blijven om een pastoraat van nabijheid te kunnen realiseren. Er zullen centra nodig zijn voor de werkgroepen, voor het pastoraal team, voor gastvrij ontvang en ook voor gebedsruimte voor prive-gebed en voor vieringen in kleinere groepen. Veelal zal niet de vraag zijn: Welke kerkgebouwen moeten verdwijnen? Maar veeleer de vraag: hoe kunnen we een aantal kerkgebouwen verkleinen of vervangen door kleinere centra?

We zingen graag: "Breek uw tent op, ga op reis naar het land dat Ik u wijs." De woorden "Breek uw tent op" wil ik verstaan als uitnodiging om onze gebouwen aan te passen of af te stoten, om samen op weg te gaan naar het land dat ons gewezen wordt. Dit "opbreken" is een uiterst gecompliceerd werk, waarbij veel emoties worden opgeroepen. Toch is het "opbreken" noodzakelijk, willen we verder op weg naar 2010. Naarmate het meer zichtbaar wordt welke kansen en mogelijkheden de aangepaste gebouwen kunnen bieden voor het vernieuwend parochiepastoraat, zullen we onszelf en anderen meekrijgen om samen op weg te gaan.